Op 1 april 2022 kwamen over dit onderwerp aan het woord Jan Eerbeek, vm. hoofd protestants justitiepastoraat en oprichter van Exodus, en Jemuel Lampe, ex-gedetineerde en oprichter van koffiebranderij ‘Zuivere koffie’ in het Justitieel Complex Zaanstad. Jaap van Kampen was als gebruikelijk gastheer.


Dit thema is gekozen in verband met één van de thema’s van de Zeven Werken van Barmhartigheid, ‘Gevangenen bezoeken’.
Helaas was de opkomst mager en dat was jammer. Beide sprekers hielden een boeiend verhaal en dat leidde tot veel vragen en een goede discussie.
Jan Eerbeek begon met de te zeggen dat bij het nadenken over detentie twee uitgangspunten centraal staan: “Rechtdoen aan slachtoffers” en “Barmhartigheid voor de dader”. Dat is nooit eenvoudig. Hij vertelde over zijn gesprekken en ervaringen met gedetineerden.
Gedetineerden staan vaak met hun gezicht naar het verleden en hun rug naar de toekomst. Hun toekomst lijkt afgesloten en zij worden uitgesloten van de maatschappij. Hij vertelde over Ramon, die hij als geestelijk verzorger ontmoette in het huis van bewaring in Scheveningen. Ramon gebruikte harddrugs en om dat te kopen ging hij uit stelen; een leuke man en een vlotte prater. Altijd vrolijk. Altijd vol plannen: nooit meer de bajes in dominee, maar iets opbouwen voor mezelf. En toch ging hij gevangenis in, gevangenis uit, meer dan vijftien jaar lang.
Gedetineerden kunnen een verzoekbriefje inleveren voor een persoonlijk gesprek met een geestelijk verzorger. Die gesprekken vallen onder het ambtsgeheim. Dat schept ruimte om vertrouwen op te kunnen bouwen. Soms komen in die gesprekken de meest wonderlijke vragen aan de orde, bijv.: ‘Kan ik even naar huis bellen, want ik wil zo graag de hond een keer horen blaffen.’ Ook vragen van schuld kunnen soms besproken worden. Eerbeek vertelde dat hij ooit namens een gedetineerde naar de begrafenis van zijn oma was gegaan met een bos bloemen en daar gesproken had. Dat gaf de gedetineerde de ruimte en een aanzet om over zijn delict te praten.

Mede vanwege zorgen over de hoge recidivecijfers heeft Jan Eerbeek in 1981 de stichting Exodus opgericht (zie: www.exodus.nl). Exodus heeft nu in Nederland tien begeleid-wonen projecten en in België drie. De doestelling van de Exodushuizen is ex-gedetineerden voor te bereiden op en te helpen bij hun terugkeer in de samenleving. Exodus biedt daartoe integrale begeleiding op alle levensgebieden: wonen, werken, relaties en zingeving. Exodus biedt structuur in het dagelijks leven en verbindt professionaliteit met compassie. De bewoners zijn verplicht om zich aan een aantal huisregels te houden. Doen ze dat niet, dan volgt een waarschuwing. Als uiterste maatregel kan uitsluiting volgen.

Jemuel Lampe vertelde zijn levensverhaal over vallen en opstaan. Toen Lampe 11 jaar was, kwam zijn broer langere tijd vast te zitten en als 13-jarig jochie, wonend in de Haagse Schilderswijk, pleegde hij zijn eerste delicten. Hij was lid van jeugdbendes en raakte bijna ongemerkt steeds dieper in de criminaliteit verstrikt; eigenlijk zonder dat echt te beseffen. Op een bepaald moment in zijn leven duwde een ondernemer een visitekaartje in zijn handen. Hij zei: ‘Je kunt me altijd bellen’. Kennelijk zag hij potentie in mij, en wilde graag dat ik voor hem kwam werken, zegt. Lampe. Potentie? Dat had nog nooit iemand tegen hem gezegd...” Vier jaar later heeft hij de betrokken ondernemer gebeld en is hij voor hem gaan werken. Toch kwam hij daarna weer in de criminaliteit terecht.
Na jarenlang gevangenis in en uit te zijn gegaan, nam hij zich voor nooit meer een voet in de bajes te zetten. Toen de toenmalige directeur van de gevangenis in Heerhugowaard hem voorstelde daar een koffiebranderij te beginnen, moest Lampe daarover lang nadenken; hij zou toch nooit meer een voet inde bajes zetten? Inmiddels heeft hij de Koffiebranderij “Zuivere Koffie” in het justitieel complex Zaanstad (zie: https://koffiebranderijzuiverekoffie.nl/).
Bij de ingang van de koffiebranderij hangt een bord met hand erop geschilderd: hier geven we elkaar een hand, net als in de maatschappij buiten de gevangenis. Dat was wel even wennen voor sommige bewaarders, maar ook in dit geval heeft ‘de aanhouder gewonnen’ en krijgen de gedetineerden van iedereen die in de koffiebranderij komt, een hand. Op verschillende plekken in de Zaanstreek is nu Zuivere Koffie te koop evenals in de bajes gebakken koekjes. 

Op deze avond is Zuivere Koffie geschonken en door vele aanwezigen gekocht.